Sztuka Ludowa Kujaw . Zapraszamy na I cykl Spotkań o Sztuce Ludowej Kujaw. Celem jest promowanie regionalnych tradycji i duma z tego, co tworzy naszą tożsamość. Jesteśmy winni to swoim przodkom, którzy ją zapoczątkowali, przekazywali z pokolenia na pokolenie poprzez obyczaje, legendy, bajki, porzekadła.
Kłaniam Ci się Ziemio
i sprawę sobie też zdaję
że miałaś zawsze piękne
jak nigdzie zwyczaje
Ulubione więc tańce
również śpiewy, muzyka
czemu wszystko dzisiaj
tak pospiesznie znika ?
Franciszek Beciński
Kujawy położone są między trzema regionami Wielkopolską, Pomorzem i Mazowszem.
Kujawy kulturowo najbardziej zbliżone są do Wielkopolski. Oskar Kolberg pisał " Szczegóły z życia domowego Kujawiaków pokażą cechy, jakich dopatrywać się każą z jednej z najdawniejszych gałęzi plemienia wielkopolskiego "
Kujawy jednak zachowały swoją oryginalność i odrębność w swojej kulturze : w stroju, gwarze, folklorze czy obrzędach rodzinnych.
Mamy nadzieję, że nasze Spotkania przyczynią się do rozbudzenia zainteresowania naszym regionem.
1. STRÓJ LUDOWY NA KUJAWACH - Dorota Kalinowska
Ubiory towarzyszą człowiekowi od zarania dziejów i spełniają wciąż te same , podstawowe role : chronią, nadają określony wygląd, zapewniają o stylu. Strój obok gwary to podstawowe kryterium wyróżniające grupy regionalne i etnograficzne. Przez strój jest wyrażane poczucie więzi grupowej i zależności między współmieszkańcami.
Strój odgrywał rolę w obrzędach w czasie chrztu, wesela, dożynek czy pogrzebu.
Strój mówił o zamożności, bogactwie lub jego braku. Pod koniec XIX wieku nastąpiło odchodzenie od ludowej mody. W odzieży ludowej rozróżniano strój codzienny i roboczy.
Strój świąteczny mężatki nieco różnił się od stroju panny. Zdobiono stroje zarówno damskie jak i męskie : haftami, pasami, sznurkami, aksamitkami. Ważnym elementem stroju były czepce i kołnierzyki bogato zdobione.
Po drugiej wojnie światowej całkowicie zaprzestano noszenia strojów ludowych
Odtworzono je dopiero w latach siedemdziesiątych, gdy zaczęły powstawać na Kujawach zespoły folklorystyczne. które do dziś funkcjonują i możemy się cieszyć, że ta forma przekazu nie zanikła.
2. RZEŹBA I ZDOBNICTWO NA KUJAWACH - Krystyna Pawłowska
Kujawy są jednym z najsilniejszych ośrodków rzeźbiarstwa w Polsce.
Sztuka ludowa wykształciła własne wzornictwo i charakterystyczne motywy. Dotyczy to zdobnictwa mebli , np.skrzyni kujawskich.
Rzeźba
Tematy chrystologiczne i maryjne, kult patronów, np św. Jan Nepomucen - broniący przed utonięciem i wylewami wód, św. Wawrzyniec - przed ogniem, św. Antoni Padlewski - przed zgubą, św. Józef - opiekun rodzin , św. Roch - broniący przed chorobami zakaźnymi. Główny motyw to Chrystus ukrzyżowany , frasobliwy, złożony w grobie.
Najwięcej z zachowanych rzeźb to krucyfiksy - wyolbrzymienia, przerysowane dłonie, głowy czy stopy.
Zdobnictwo wnętrz
Zwłaszcza z okazji świąt kościelnych i uroczystości rodzinnych wynikało z oddzielenia czasu codziennego ( profanum ) od świątecznego ( sacrum).
Pojawiające się w izbach zielone gałązki , słomiane ozdoby czy zioła wiązały się z magiczną mocą tych przedmiotów.
Likwidowano otwarte paleniska, co sprzyjało utrzymaniu czystości w izbach.
Mebel pod ołtarzyk, który znajdował się w alkierzu ( sypialni ) przykrywana białą serwetą.
Na figurach wieszano medaliki , obok modlitewniki i pamiątki z odpustów.
U powały wieszano słomiane pająki, przy futrynie kropielniczkę z wodą święconą.
Firanki i bukiety kwiatów wycinały kobiety z papieru i bibuły ,
Porządkowanie izby
Powszechnym zabiegom było wysypywanie w izbach piaskiem suchym i sypkim i tworzenie wzorów. W chatach glinianych czy drewnianych malowano wapnem . Sporadycznie szlaczek pod powałą. Stemple z ziemniaka. buraka lub cykorii.
Pożywienie codzienne
Sniadanie - ser z ziemniakami lub chlebem
Obiad - ziemniaki, gotowana kapusta kiszona lub słodka
- z kaszą groch, kluski
- mięsa nie jadano ze względów ekonomicznych
- zupy ze świeżych owoców.
Rzadko pito herbatę, częściej alkohol.
W czasie postu jedzono śledzie z ziemniakami w łupinach, kaszę , żurek z olejem, kapustę kraszoną olejem .
Dziękujemy za dzisiejsze Spotkanie i już zapraszamy na następne.
Monika Kardacz, Arkadiusz Szczurowski.
